Wednesday, July 9, 2025

ЁЯМЮ рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдХी рдХрдоी: рднाрд░рдд рдоें рдПрдХ рдмрдв़рддी рд╣ुрдИ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЪुрдиौрддी

 

ЁЯМЮ рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдХी рдХрдоी: рднाрд░рдд рдоें рдПрдХ рдмрдв़рддी рд╣ुрдИ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЪुрдиौрддी

рд▓ेрдЦрдХ: рд╕ूрд░्рдпрд╡ंрд╢ी IAS

рдзूрдк рд╕े рднрд░рдкूрд░ рджेрд╢ рднाрд░рдд рдоें рдпрд╣ рдЪौंрдХाрдиे рд╡ाрд▓ी рдмाрдд рд╣ै рдХि рдпрд╣ां рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдХी рдХрдоी рдПрдХ рдоूрдХ рдорд╣ाрдоाрд░ी рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै। "рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдХी рдХрдоी: рдоिрдердХ рдмрдиाрдо рд╕рдЪ्рдЪाрдИ" рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рд╣ुрдП рд╡ेрдмिрдиाрд░ рдоें рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдиे рдмрддाрдпा рдХि рдпрджि рд╕рдордп рд░рд╣рддे рдз्рдпाрди рдирд╣ीं рджिрдпा рдЧрдпा рддो рдпрд╣ рдПрдХ рдЧंрднीрд░ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ंрдХрдЯ рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдпрд╣ рд╡ेрдмिрдиाрд░ рдиाрд░ूрд╡ी рдЕрд╕्рдкрддाрд▓, рд╡ेрд▓्рд▓ोрд░ рдФрд░ рдж рд╣िрди्рджू рдж्рд╡ाрд░ा "Healthy India, Happy India" рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।


рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдХी рдЪेрддाрд╡рдиी

рдбॉ. рдХुрд░िрдпрди рдеॉрдорд╕, рд╡рд░िрд╖्рда рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдФрд░ рдорд╣ाрдоाрд░ी рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ, рдиे рдмрддाрдпा рдХि рднाрд░рдд рдоें 40% рд╕े 90% рд▓ोрдЧ рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдХी рдХрдоी рд╕े рдкीрдб़िрдд рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЖंрдХрдб़ा рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд╕рдорд╕्рдпा рдХिрддрдиी рд╡्рдпाрдкрдХ рдФрд░ рдХрдо рд╕рдордЭी рдЧрдИ рд╣ै।

рдЗрд╕рдХे рдкीрдЫे рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рд╣ैं:

  • рдШрд░ рдХे рдЕंрджрд░ рдЬ्рдпाрджा рд╕рдордп рдмिрддाрдиा

  • рд╕рдирд╕्рдХ्рд░ीрди рдФрд░ рдзूрдк рд╕े рдмрдЪрдиे рд╡ाрд▓े рдХрдкрдб़ों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ

  • рдзूрдк рд╕े рдкрд░рд╣ेрдЬ़ рдХрд░рдиा

рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдХो “рд╕рдирд╢ाрдЗрди рд╡िрдЯाрдоिрди” рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╕ूрд░्рдп рдХी рдХिрд░рдгों рд╕े рдмрдирддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдХрдоी рд╕े рдмрдЪ्рдЪों рдоें рд░िрдХेрдЯ्рд╕ рдФрд░ рд╡рдпрд╕्рдХों рдоें рдСрд╕्рдЯिрдпोрдорд▓ेрд╢िрдпा рдЬैрд╕ी рдмीрдоाрд░िрдпां рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं।


рд╕िрд░्рдл рд╣рдб्рдбिрдпों рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं

рдбॉ. рдк्рд░рдгिрддा рд╡ंрдЬाрд░े, рд╡рд░िрд╖्рда рдЬрд░ाрд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ, рдиे рдмрддाрдпा рдХि рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рд╕िрд░्рдл рд╣рдб्рдбिрдпों рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░ рдоें рдХрдИ рдЕрди्рдп рдХाрд░्рдпों рдоें рднी рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै:

  • рд░рдХ्рддрдЪाрдк рдиिрдпंрдд्рд░рдг

  • рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиा

  • рдк्рд░рдХाрд░ 1 рдордзुрдоेрд╣ рдФрд░ рдСрдЯोрдЗрдо्рдпूрди рд░ोрдЧों рдХा рдЬोрдЦिрдо рдШрдЯाрдиा

  • рд╕ांрд╕ рдХी рдмीрдоाрд░िрдпों рдФрд░ рдХुрдЫ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХैंрд╕рд░ рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рдХрдо рдХрд░рдиा


рд╕рдоाрдзाрди рдХ्рдпा рд╣ै?

рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рджोрдкрд╣рд░ 11 рдмрдЬे рд╕े 2 рдмрдЬे рдХे рдмीрдЪ 15–30 рдоिрдирдЯ рддрдХ рд╕ूрд░्рдп exposure рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рддрд░ीрдХा рд╣ै рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдкाрдиे рдХा। рд▓ेрдХिрди рд╢рд╣рд░ी рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдоें рдпрд╣ рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ोрддा।

рдЗрд╕рд▓िрдП, рдЖрд╣ाрд░ рдФрд░ рд╕рдк्рд▓ीрдоेंрдЯ्рд╕ рдЬрд░ूрд░ी рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЕंрдбे рдХी рдЬ़рд░्рджी, рдордЫрд▓ी, рдоीрдЯ, рдорд╢рд░ूрдо рдФрд░ рдлोрд░्рдЯिрдлाрдЗрдб рдбेрдпрд░ी рдк्рд░ोрдбрдХ्рдЯ्рд╕ рдЕрдЪ्рдЫे рд╕्рд░ोрдд рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рднोрдЬрди рд╕े рдХेрд╡рд▓ 20% рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рд╣ी рд╢рд░ीрд░ рдоें рдЕрд╡рд╢ोрд╖िрдд рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдмрдЪ्рдЪों, рдмुрдЬुрд░्рдЧों рдФрд░ рдШрд░ рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ों рдХो рд╕рдк्рд▓ीрдоेंрдЯ рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рдкрдб़ рд╕рдХрддी рд╣ै।

рдбॉ. рдЕрдиीрд╢ рдмрд╢ीрд░, рдПрд╕рдЖрд░рдПрдо рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдХे рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░, рдиे рд╕ुрдЭाрд╡ рджिрдпा рдХि рд╕рд░рдХाрд░ рдФрд░ рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХो рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдоें рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдХी рдлोрд░्рдЯिрдлिрдХेрд╢рди рдХो рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рджेрдиी рдЪाрд╣िрдП—рдЬैрд╕े рджूрдз, рдЖрдЯा, рддेрд▓ рдЖрджि рдоें।

рд▓ेрдХिрди рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рднी рдЪेрддाрдпा рдХि рд╡िрдЯाрдоिрди рдбी рдХी рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдоाрдд्рд░ा рднी рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рд╕े рд╣ी рд╕рдк्рд▓ीрдоेंрдЯ рд▓ें।


рдПрдХ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा

рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХा рдоाрдорд▓ा рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдиीрддि рдХा рд╡िрд╖рдп рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдЗрд╕ рдкрд░ рддुрд░ंрдд рдз्рдпाрди рдирд╣ीं рджिрдпा рдЧрдпा рддो рдпрд╣:

  • рд╣рдб्рдбिрдпों рдХी рдмीрдоाрд░िрдпों

  • рдХрдордЬोрд░ рдк्рд░рддिрд░рдХ्рд╖ा рддंрдд्рд░

  • рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ेрд╡ा рдкрд░ рдмрдв़рддे рдЦрд░्рдЪ

  • рдФрд░ рдХाрд░्рдпрд╢ीрд▓рддा рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ
    рдЬैрд╕ी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рдЬрди्рдо рджेрдЧा।

рд╣рдоें рдЕрдм рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा:

  • рд▓ोрдЧों рдХो рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдХрд░рдиा

  • рдмрдЪ्рдЪों рдФрд░ рдмुрдЬुрд░्рдЧों рдХो рдзूрдк рдоें рд╕рдордп рдмिрддाрдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиा

  • рднोрдЬрди рдоें рдлोрд░्рдЯिрдлिрдХेрд╢рди рдХो рдЕрдкрдиाрдиा

  • рд╕्рдХ्рд░ीрдиिंрдЧ рдФрд░ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕ुрд╡िрдзाрдПं рдмрдв़ाрдиा

рдХ्рдпोंрдХि рдЬिрд╕ рджेрд╢ рдоें рдзूрдк рдоुрдл्рдд рдоिрд▓рддी рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рд▓ोрдЧों рдХो рдЗрд╕рдХी рдХрдоी рд╕े рдмीрдоाрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП

No comments:

Post a Comment

ЁЯУ░ Balancing Industrialisation and Farmers’ Rights: The Devanahalli Land Debate

  ЁЯУ░ Balancing Industrialisation and Farmers’ Rights: The Devanahalli Land Debate ✍️ By Suryavanshi IAS — Bilingual UPSC Blog (English + Hi...